Kars'ın Tarihçesi

Kars adının kökeni, M.Ö. 130-127 yıllarında Kafkas Dağları'nın kuzeyinde ve Dağıstan'da yaşamış olan Karsaklar kabilesinden gelmektedir. Bu kabile, Kars çevresine yerleşerek şehre adını vermiştir. Dolayısıyla, Türkiye'deki en eski Türkçe il adlarından biri olarak ün kazanmıştır. "Divan-ı Lügat it Türk"te Kars kelimesi, deve veya koyun yününden yapılan elbise, şal kuşak dokuma anlamına gelmektedir. 

Kars'ın tarih öncesi çağlardan bu yana bir yerleşim merkezi olduğu araştırmalarla kanıtlanmıştır. Kür (Kura) ve Aras (Araz) nehirleri boyunca yapılan kazılarda bu izlere rastlanmaktadır. Kapataş, Yantmataş ve Cilalıtaş devirlerinden itibaren yerleşim merkezlerinin oluşmasının yanı sıra M.Ö. 9000-8000 yıllarında hayvan ehlileştirme ve tarım devirlerinin yaşandığı bilinmektedir. 

M.Ö. 5000-4000 yıllarında Doğu Anadolu ve Azerbaycan'a yerleşen Huriler, Kars'ın bilinen ilk sakinleridir. Daha sonra M.Ö. 9. yüzyılda güneyden gelen Urartuların egemenliğine girmiştir. Urartular, 2500 yıl boyunca küçük beylikler vasıtasıyla hakimiyetlerini sürdürmüşlerdir. M.Ö. 665 yılında Urartuların bölgeden çekilmesiyle hakimiyet İskitlere geçmiştir. İskit egemenliği M.Ö. 145 yılına kadar devam etmiştir. Bu tarihten itibaren Partlar, İskit egemenliğine son vererek Türk Arsaklı beyliğini kurmuşlardır. Kars adı da bu dönemden gelmektedir. Arsaklar, M.Ö. 2. yüzyıldan MS 5. yüzyılın ortalarına kadar Kars'ta hüküm sürmüşlerdir. 

1064 yılında Selçuklu Türkleri tarafından fethedilerek Türk Şeddatlı beyliğinin egemenliğine verilen Kars, daha sonra çeşitli dönemlerde Gürcü Atabeylerinin, Moğolların, Karakoyunluların ve Akkoyunluların eline geçmiştir. 1535 yılından itibaren Osmanlı İmparatorluğu'nun topraklarına katılan Kars, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'na kadar Rus işgaline maruz kalmıştır. 

1918'e kadar 40 yıl boyunca Rus işgali altında kalan Kars, 1918'de tekrar alındıktan sonra Mondros Mütarekesi gereği Türk ordusunun çekilmesiyle kaderine terk edilmiştir. Ancak ordunun desteğinden yoksun kalan Karslılar, önce Milli Şura sonra da Çenub-i Garb-i Kafkas hükümetlerini kurarak mücadelelerine devam etmişlerdir. 30 Ekim 1920'de Kazım Karabekir komutasındaki Türk Ordusu tarafından alınarak Türk topraklarına katılmıştır. 

1853-1856 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Rus ordularına karşı kahramanca savunulan Kars, kazanılan zafer sonucunda "Kars Zafer Madalyası" ile ödüllendirilmiştir. Bu madalya aynı zamanda Anadolu'da bir şehre verilen ilk gazilik madalyası olma özelliğini taşımaktadır.

Kars'ın Yüzölçümü / Nüfusu / İklimi 

Türkiye'nin doğusunda, sınırlarının ötesine uzanan zengin bir tarihe ve kültüre sahip olan Kars, karlı dağları, geniş ovaları ve derin tarihî mirasıyla dikkat çekiyor. Bu yazıda, Kars'ın yüzölçümü, nüfusu ve iklimi gibi temel özelliklerini inceleyeceğiz. 

Yüzölçümü

Kars, 10.193 kilometrekarelik geniş bir alana sahiptir. Bu alan, şehrin zengin doğal güzelliklerini ve coğrafi çeşitliliğini barındırır. Yüksek dağlar, geniş platolar ve verimli ovalar, Kars'ın coğrafi yapısının temel öğeleridir. Bu çeşitlilik, şehrin tarım, hayvancılık ve turizm potansiyelini artırır. 

Nüfus

2023 yılında Kars'ın nüfusu 278.335 olarak kaydedilmiştir. Bu nüfus, şehrin hem tarihî hem de kültürel zenginliğini yansıtan bir toplum yapısına işaret eder. Kars, farklı kültürlerin ve etnik kökenlerin bir arada yaşadığı bir mozaiktir. 

İklimi

Kars, tipik bir karasal iklimin hüküm sürdüğü bir bölgedir. Kışları uzun, soğuk ve kar yağışlı geçerken, yazlar kısa, serin ve nispeten kuru olur. Bu iklim koşulları, Kars'ın kış sporları ve turizmi için ideal bir destinasyon olmasını sağlar. Ayrıca, ilkbahar ve sonbahar mevsimleri, şehrin doğal güzelliklerini ve tarihî yerlerini keşfetmek için en uygun zamanlardır. 

Kars, tarihî yapıları, doğal güzellikleri ve benzersiz kültürel mirası ile Türkiye'nin en özgün şehirlerinden biridir. Yüzölçümü, nüfusu ve iklimi ile dikkat çeken Kars, ziyaretçilere unutulmaz bir deneyim sunar. Kars'ı ziyaret etmek, şehrin zengin tarihini, muhteşem doğasını ve kültürel çeşitliliğini deneyimleme fırsatı sunar.

Kars'ta Mutlaka Görülmesi Gereken Yerler

Kars, Türkiye'nin kuzeydoğusunda yer alan tarihi ve kültürel açıdan zengin bir şehirdir. Kars'ta gezilip görülecek birçok önemli nokta bulunmaktadır. İşte Kars'ta mutlaka ziyaret edilmesi gereken yerlerden bazıları: 

Ani Harabeleri: Kars'ın en önemli turistik yerlerinden biri olan Ani Harabeleri, tarihi dokusu ve mimari yapılarıyla UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer almaktadır. 10. yüzyılda önemli bir Ermeni krallığı olan Ani'nin kalıntıları, muhteşem manzaralar sunar. 

Kars Kalesi: Şehir merkezinde yer alan Kars Kalesi, Selçuklu döneminden kalma önemli bir tarihi yapıdır. Kale, şehre yüksek bir noktadan hakimiyet sağlar ve güzel manzaralar sunar. 

Fethiye Camii ve Müzesi: 19. yüzyılda inşa edilen bu cami, mimari özellikleri ve tarihi değeriyle dikkat çeker. Ayrıca içerisindeki müze, bölgenin tarihini ve kültürünü tanımak için önemli bir kaynaktır. 

Kars Şehir Parkı: Şehir merkezinde bulunan bu park, dinlenmek ve doğal güzelliklerin tadını çıkarmak için ideal bir mekandır. Yaz aylarında serinlemek ve piknik yapmak için tercih edilen bir noktadır. 

Kars Müzesi: Şehir merkezinde yer alan müze, bölgenin tarihini ve kültürünü yansıtan birçok eseri sergiler. Etnografik ve arkeolojik eserlerin yanı sıra, Ani Harabeleri'nden çıkarılan eserler de müzede sergilenmektedir. 

Kars Caddesi: Şehrin ana caddesi olan Kars Caddesi, tarihi konakları, dükkanları ve restoranlarıyla şehrin kalbindeki hareketli noktalardan biridir. Yürüyüş yapmak ve alışveriş yapmak için ideal bir bölgedir. 

Taşköprü: Kars'ın Harakani Mahallesi'nde bulunan bu tarihi köprü, Kars Çayı üzerinde yer alır. Selçuklu döneminden kalma olan köprü, şehrin simgelerinden biridir. 

Ardahan Kapı: Şehrin tarihi surlarından biri olan Ardahan Kapı, Ani'ye giden yol üzerinde yer alır. Eski dönemlerden günümüze ulaşan tarihi bir yapıdır. 

Kars Balık Pazarı: Şehir merkezinde bulunan bu pazar, taze ve lezzetli balıklarıyla ünlüdür. Ziyaretçiler burada yerel tatları deneyimleyebilir ve alışveriş yapabilirler. 

Tasvir-i Efkar Camii: Şehir merkezinde bulunan bu cami, Osmanlı döneminden kalma önemli bir dini yapıdır. Mimari özellikleriyle dikkat çeker ve şehrin tarihine tanıklık eder. 

Kars Soğuksu Milli Parkı: Şehir merkezine yakın bir konumda bulunan bu milli park, doğal güzellikleri ve yürüyüş parkurlarıyla ziyaretçilerini cezbeder. Özellikle doğa yürüyüşü ve piknik yapmak isteyenler için ideal bir noktadır. 

Kumbet Yaylası: Kars'ın Sarıkamış ilçesinde bulunan bu yayla, yemyeşil doğası ve temiz havasıyla ziyaretçilerini kendine çeker. Yaylada kamp yapabilir ve doğa aktivitelerine katılabilirsiniz. 

Sarıkamış Kayak Merkezi: Kars'ın Sarıkamış ilçesinde bulunan bu kayak merkezi, kış sporları yapmak isteyenler için ideal bir noktadır. Kar kalitesi ve pistlerin genişliğiyle bilinir. 

Harakani Mezarlığı: Şehrin Harakani Mahallesi'nde bulunan bu mezarlık, Selçuklu dönemine ait tarihi mezar taşlarıyla ünlüdür. Tarihi ve kültürel bir ziyaret noktasıdır. 

Kars Hayvanat Bahçesi: Şehrin merkezine yakın bir konumda bulunan hayvanat bahçesi, çocuklar ve aileler için keyifli bir ziyaret noktasıdır. Çeşitli hayvan türlerini gözlemleme ve doğayla iç içe vakit geçirme imkanı sunar. 

Kars, zengin tarihi mirası, doğal güzellikleri ve kültürel çeşitliliğiyle ziyaretçilerine unutulmaz bir deneyim sunar. Bu yerleri ziyaret ederek, şehrin benzersiz atmosferini ve mirasını keşfedebilirsiniz.

Kars'ın Meşhur Yemekleri 

Kars'ın Meşhur Lezzetleri

İlin coğrafi konumu ve iklim şartları yöre mutfağını da etkilemiş. Beslenmede özellikle hamur işleri, tahıl ürünleri ve hayvansal gıdalar ilk sıralarda yer alıyor. Katmer, Gagala, Kete, Feselli, Nezik, Kuymak, Hasuda (haside), Pişi, Mafiş, Lokum (lokma), Kesme çorbası, Erişte aşı, Hangel (mantı), Yaprak mantı, Kaz etli pilav, Piti kebabı, Kurze başlıca yemekleri. 

Katmer: Katmer yapılırken mayalı hamur hazırlanıyor. Yöresel deyimle hamur ekşitiliyor. Yufka şeklinde açılan hamurlar beşerli olarak aralarına yağ sürülüp rulo şeklinde sarılıyor. Tepsinin ortasından başlamak kaydıyla kıvrımlı olarak sarılıyor. Üzerine yumurta sarısı sürülüp fırında ya da köylerde ocak üzerinde alt üst edilerek pişiriliyor.

Gagala: Gagala da bir tür hamur işi. Mayalı hamur bezelerinin ortası delinerek elips şeklinde biçimlendiriliyor. Üzerlerine yumurta sarısı sürülüp yağlanmış tepsiye diziliyor. Yine fırında ya da ocak üzerinde pişiriliyor.

Feselli: Feselli denilen hamur işi, mayalı hamurdan yapılıyor. Hamur biraz bekletilip yufka şeklinde açılıyor. Ortası yağlanıp kare şeklinde içe doğru katlanıyor. Ocağın üzerine ters kapatılmış kızgın sacda pişiriliyor.

Nezik: Nezik yapılırken hamur su yerine kaymakla yoğruluyor. Hazırlanan bezeler biraz kalınca açılıyor. Yine sac üzerinde önlü arkalı pişiriliyor. Kuymak için; önce tavaya bir miktar kaymak konuyor ve ısıtılıyor. Alabildiği kadar mısır unu ya da buğday unu eklenip sürekli karıştırılıyor. Biraz su eklenip kaymağın yağı çıkıncaya kadar karıştırılarak pişiriliyor.

Haside: Hasuda ya da Haside yörede çok sık yapılan bir tatlı. Bunun için kızdırılmış tereyağında un kavruluyor. Suyla karıştırılmış pekmez eklenip karıştırılarak pişiriliyor.

Kars Lokumu: Lokum, hepimizin bildiği lokma. Tek farkı, pişen hamurlar şerbete atılmayıp aralarına peynir, bal veya reçel sürülerek yenmesi.

Hangel: Mantı (Hangel), mayasız hamurdan hazırlanıyor. Yufka şeklinde açılan hamur, küçük kareler şeklinde kesilip içlerine kuşbaşı et ya da kaz eti parçaları yerleştiriliyor. Kapatılan hamurlar mantı gibi pişiriliyor. Arzuya göre üzerine yağda kavrulmuş soğan ya da salçalı sos dökülüyor. Sarımsaklı yoğurtla yemek de adetten. Yaprak mantıların içine bir şey konmuyor. Kare şeklinde kesilen hamurlar kaynar suda pişirilip üzerine yağda kavrulmuş soğan veya salçalı sos dökülüyor. İsteyen sarımsaklı yoğurtla yiyor. 

Kars'ta Ne Yenir?

Kars mutfağı, özellikle hayvancılığın gelişmiş olduğu bir bölge olması sebebiyle et ve süt ürünleri ağırlıklıdır. İşte Kars mutfağının öne çıkan lezzetleri: 

Çızlak: Kars'ın meşhur bir çorba çeşididir. Bu çorba, un ve tereyağı ile hazırlanır ve üzerine yoğurt dökülerek servis edilir. 

Kazyağı Gözlemesi: İnce hamurun içine kaz yağı ve diğer malzemeler konularak yapılan gözleme çeşididir. Kars'ta sıklıkla tüketilen bir atıştırmalıktır. 

Kazyağı Pilavı: Kaz yağı ile yapılan bu pilav, Kars mutfağının vazgeçilmez lezzetlerindendir. Et yemeklerinin yanında sıklıkla tercih edilir. 

Tandırda Kaz Pilavı: Tandırda pişirilmiş kaz etinin, pirinçle birlikte hazırlanan pilavıdır. Kars yöresine özgü bir lezzettir. 

Kaz Hengeli: Kaz eti, un ve tereyağı ile hazırlanan bu yemek, Kars mutfağının özel tatlarındandır. Geleneksel bir tarifle pişirilir. 

Kars Gravyeri – Kars Peyniri: Kars mutfağının en ünlü peynirlerinden biridir. Lezzeti ve özel aroma profiliyle bilinir. 

Hörre Çorbası: Bulgur ve yoğurtla yapılan bu çorba, Kars yöresinin kış aylarında sıklıkla tüketilen sıcak bir çorba çeşididir. 

Piti Kebabı: Kuzu etiyle yapılan bu kebap çeşidi, Kars'ın en sevilen et yemeklerindendir. Etin, özel baharatlarla pişirilmesiyle hazırlanır. 

Kars mutfağı, yöresel lezzetlerin yanı sıra et ve süt ürünleriyle yapılan birçok farklı yemeğiyle de tanınır. Bu lezzetler, Kars'ın kültürel mirasını ve yöresel tatlarını yansıtır.

Kars'ta Ne Yapılır?

Kars, Türkiye'nin kuzeydoğusunda yer alan tarihi ve doğal güzelliklere sahip bir şehirdir. Kars'ta yapabileceğiniz bazı etkinlikler ve gezilecek yerler şunlardır: 

Kars Kalesi ve Çevresini Ziyaret Edin: Kars Kalesi, şehrin sembolü haline gelmiş tarihi bir yapıdır. Kaleyi ziyaret ederek şehrin panoramik manzarasını izleyebilir, kale içindeki tarihi yapıları keşfedebilirsiniz. 

Ani Harabeleri'ni Keşfedin: UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan Ani Harabeleri, Kars'ın en önemli tarihi ve arkeolojik yerlerinden biridir. Burada Ortaçağ'dan kalma kiliseler, camiler, kervansaraylar ve surları görebilirsiniz. 

Kars Müzesi'ni Ziyaret Edin: Kars Müzesi, şehrin tarihini ve kültürünü yansıtan önemli bir müzedir. Burada Kars'ın geçmişinden kalma eserleri, el sanatlarını ve etnografik öğeleri görebilirsiniz. 

Evliya Camii'ni Görün: Kars'ın en eski camilerinden biri olan Evliya Camii, Osmanlı döneminden kalma önemli bir dini yapıdır. Camiiyi ziyaret ederek tarihi atmosferini hissedebilirsiniz. 

Kars Sokaklarında Gezin: Kars'ın tarihi sokaklarında yürüyerek şehrin atmosferini hissedebilirsiniz. Dar sokaklarında dolaşarak eski evleri ve tarihi yapıları görebilir, yöresel lezzetleri tadabilirsiniz. 

Çıldır Gölü'ne Gidin: Kars'a yakın mesafede bulunan Çıldır Gölü, doğal güzellikleri ve kuş gözlem alanlarıyla ünlüdür. Burada buz tutmuş gölün üzerinde yürüyebilir, balık tutabilir veya kızakla gezinti yapabilirsiniz. 

Doğu Ekspresi Treniyle Seyahat Edin: Kars'tan İstanbul'a kadar uzanan Doğu Ekspresi, muhteşem manzaralar eşliğinde unutulmaz bir tren yolculuğu sunar. Kars'tan başlayarak bu eşsiz tren yolculuğunu deneyimleyebilirsiniz. 

Kars, tarihi ve doğal güzellikleriyle zengin bir şehirdir. Şehrin en ünlü simgelerinden biri olan Ani Harabeleri, mutlaka görülmesi gereken yerler arasındadır. Yukarıdaki önerileri değerlendirerek Kars'ı keşfedebilir ve benzersiz bir seyahat deneyimi yaşayabilirsiniz. Kış aylarında Sarıkamış Kayak Merkezi'nde kayak yaparak keyifli anlar yaşayabilirsiniz.