Diyarbakır'ın Tarihçesi

Diyarbakır'ın tarihi, çok eski dönemlere kadar uzanmaktadır. Yontma taş ve Mezolitik devirlerde, bölgedeki mağaralarda yerleşimlerin olduğu bilinmektedir. Özellikle Hassuni Mağaraları ve Hilar Mağaraları'nda bulunan kalıntılar, bu çağa ait yerleşim izlerini günümüze taşımaktadır. 

Diyarbakır ve çevresindeki tarihî öneme sahip yerleşimlerden biri de Çayönü Tepesi'dir. Burada yapılan kazılarda dünyanın en eski köyüne ait izler bulunmuştur. Çayönü yerleşkesindeki insanlar, zamanla göçebe yaşamdan yerleşik köy hayatına ve avcılık ve toplayıcılıktan besin üretimine geçiş yapmışlardır.

Tarihi süreç içinde Diyarbakır birçok medeniyetin egemenliği altına girmiştir. Hititler, Hurri-Mittani, Asurlular, Aramiler, Urartular, İskitler, Medler, Persler, Makedonyalılar, Selevkoslar, Partlar, Ermeniler, Romalılar, Bizanslılar, Sasani İmparatorluğu ve daha birçok medeniyet Diyarbakır'ı egemenlikleri altına almıştır. Bu zengin tarihî geçmişiyle Diyarbakır, kültürel ve arkeolojik açıdan da büyük önem taşımaktadır.

İslam'ın doğuşundan sonra Diyarbakır, Emevilerin, Abbasilerin ve daha sonraki dönemlerde Selçukluların, Artukluların ve Osmanlıların egemenliği altına girmiştir. Bu dönemlerde şehir, kültürel ve ticari açıdan önemli bir merkez haline gelmiştir. 

Osmanlı döneminde Diyarbakır, önemli bir eyalet merkezi olmuş ve Osmanlı İmparatorluğu'nun doğuya açılan kapısı konumunda olmuştur. Şehir, Osmanlılar döneminde birçok imar ve ekonomik gelişim hareketi yaşamıştır. 

Cumhuriyet dönemiyle birlikte Diyarbakır, modernleşme sürecine girmiş ve önemli bir kent haline gelmiştir. Altyapı ve üstyapı çalışmalarıyla şehir, Türkiye'nin önemli merkezlerinden biri olmuştur. 

1993 yılında büyükşehir unvanı kazanan Diyarbakır, 2004 ve 2012 yıllarında yapılan düzenlemelerle büyükşehir belediyesinin sınırları genişletilmiş ve il mülki sınırları içine alınmıştır. Bugün, Diyarbakır Türkiye'nin önemli kültürel, tarihi ve ekonomik merkezlerinden biri olarak varlığını sürdürmektedir.

Diyarbakır'ın Yüzölçümü / Nüfusu / İklimi 

Diyarbakır, Türkiye'nin güneydoğusunda yer alan önemli illerden biridir ve tarih boyunca çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır. Zengin tarihi mirası, kültürel çeşitliliği ve doğal güzellikleriyle dikkat çeker. Hem tarihi hem de coğrafi açıdan büyük öneme sahip olan Diyarbakır, Mezopotamya'nın kalbinde yer alır.

Yüzölçümü:

Diyarbakır'ın toplam yüzölçümü 15.058 km²'dir. Geniş arazisiyle bilinen Diyarbakır, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin büyük bir kısmını kapsar. Hem düz ovaları hem de dağlık bölgeleriyle çeşitli coğrafi özelliklere sahiptir. Ayrıca Fırat Nehri'nin kıyısında yer almasıyla da önemlidir.

Nüfus:

2020 yılına ait verilere göre, Diyarbakır'ın nüfusu 1,783 milyondur. Yoğun nüfusuyla dikkat çeken Diyarbakır, Türkiye'nin en kalabalık illeri arasındadır. Farklı etnik grupların bir arada yaşadığı dinamik bir yapıya sahiptir ve kültürel çeşitliliğiyle bilinir.

İklim:

Diyarbakır'da tipik olarak karasal iklim görülür. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve yağışlı geçer. Ancak yüksek sıcaklıklar ve düşük nem seviyeleri sıcaklığın daha yoğun hissedilmesine neden olur. İlkbahar ve sonbahar ayları daha ılıman geçer ve turizm açısından tercih edilir.

Diyarbakır, zengin tarihi mirası, kültürel çeşitliliği ve doğal güzellikleriyle Türkiye'nin önemli şehirlerinden biridir. UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan Sur İçi, Hevsel Bahçeleri ve diğer birçok tarihi eseriyle bilinir. Ayrıca yöresel mutfağı ve festivalleriyle de ünlüdür.

Diyarbakır'da Mutlaka Görülmesi Gereken Yerler

Diyarbakır, tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış ve zengin kültürel mirasıyla dikkat çeken bir şehirdir. Eşsiz tarihi dokusu, muhteşem mimarisi ve zengin mutfağıyla Diyarbakır, ziyaretçilere unutulmaz bir deneyim sunar. 

Diyarbakır Surları ve Hevsel Bahçeleri: Diyarbakır'ın tarihi dokusunu ve yeşil alanlarını bir araya getiren bu UNESCO Dünya Mirası alanı, şehrin en önemli simgelerinden biridir. Surlar boyunca yürüyüş yapabilir ve tarihi dokuyu keşfedebilirsiniz. 

Ulu Cami (Diyarbakır Ulu Camii): 639 yılında inşa edilen bu cami, Türkiye'nin en eski camilerinden biridir. Mimari açıdan büyüleyici olan cami, büyük avlusu ve dikkat çekici mihrap detaylarıyla ziyaretçileri etkiler. 

Dört Ayaklı Minare: 931 yılında yapılan bu minare, Diyarbakır'ın sembollerinden biridir. Adını dört ayağından alan minare, şehrin tarihini ve kültürel mirasını yansıtır. 

Mardin Kapı: Diyarbakır'ın tarihi surlarından biri olan Mardin Kapı, şehrin girişini oluşturur. Surun surlarla birleştiği noktada yer alır ve şehre girişte ilk izlenim oluşturur. 

Dicle Nehri: Şehri ikiye bölen Dicle Nehri, Diyarbakır'ın doğal güzelliklerinden biridir. Nehir kenarında keyifli yürüyüşler yapabilir veya teknelerle nehir gezintisi yapabilirsiniz. 

Diyarbakır Müzesi: Şehrin tarihini ve kültürel mirasını keşfetmek için ideal bir yer olan Diyarbakır Müzesi, birçok eseri sergiler ve ziyaretçilere bilgi verir. 

Hazreti Süleyman Camii: 1183 yılında Artuklu hükümdarı Melik Necmeddin İsa tarafından yaptırılan bu cami, şehrin en önemli dini yapılarından biridir. Büyüleyici mimarisiyle dikkat çeker. 

Ziya Gökalp Müzesi: Ünlü şair, yazar ve siyaset adamı Ziya Gökalp'in evi müzeye dönüştürülmüştür. Burada Gökalp'in eserleri ve kişisel eşyaları sergilenir. 

On Gözlü Köprü: Diyarbakır'ın simgelerinden biri olan bu köprü, Fırat Nehri üzerinde bulunur ve şehrin tarihini yansıtır. Eşsiz mimarisiyle görenleri etkiler. 

Diyarbakır Kalesi: Şehrin merkezinde yer alan bu kale, tarih boyunca birçok medeniyetin izlerini taşır. Harika bir manzaraya sahiptir ve kale içinde tarihi yapılar bulunur. 

Ziya Gökalp Heykeli ve Parkı: Şehir merkezinde bulunan bu park, Ziya Gökalp'in anısına yapılmıştır. Heykel ve park, şehir yaşamının bir parçasıdır ve dinlenmek için idealdir. 

Diyarbakır Etnografya Müzesi: Şehrin kültürel mirasını keşfetmek için ideal bir yer olan bu müze, geleneksel el sanatları ve eserler sergiler. 

Cahit Sıtkı Tarancı Müzesi: Ünlü şair Cahit Sıtkı Tarancı'nın evi müzeye dönüştürülmüştür. Evindeki eşyalar ve eserleri burada sergilenir. 

Dicle Köprüsü: Dicle Nehri üzerinde bulunan bu köprü, Diyarbakır'ın önemli simgelerinden biridir. Eşsiz mimarisiyle görenleri büyüler.

Diyarbakır'ın Meşhur Yemekleri 

Diyarbakır mutfağı, Türkiye'nin gastronomi haritasında önemli bir yere sahip. Güneydoğu Anadolu'nun sıcak iklimi ve bereketli toprakları, bölgenin kendine özgü lezzetlerini ortaya çıkarmış durumda. Bu lezzetlerin en güzel örneklerinden biri de Diyarbakır'ın meşhur yemekleri arasında yer alıyor. 

Meftune, adeta Diyarbakır'ın damak çatısına kazınmış bir lezzet. Etin enfes baharatlarla buluştuğu, sumakla hafif ekşimsi bir tat verilen bu yemek, akşam saatlerinde sofraları süslemeye hazır. 

Duvaklı pilav, Diyarbakır mutfağının incisi olarak kabul ediliyor. Özellikle misafir sofralarının vazgeçilmez lezzeti olan bu pilav, özenle hazırlanan etin, baharatların ve pirincin muhteşem uyumunu sunuyor. 

Mumbar dolması, bölgenin en meşhur sakatat yemeklerinden biri. Koyunun kalın bağırsağına yöresel harçlarla doldurulup pişirilen bu lezzet, damağınızda unutulmaz bir iz bırakacak. 

Patlıcan dizme, yaz aylarının vazgeçilmezlerinden biri. Patlıcanın lezzetli haliyle etin muhteşem uyumu, akşam yemeklerine ayrı bir keyif katıyor. 

Ayvalı kavurma, etin ve meyvenin eşsiz buluşmasıyla ortaya çıkan bir lezzet şöleni. Ayvanın yumuşaklığı ve etin lezzeti, damaklarda unutulmaz bir tat bırakıyor. 

Mahlepli Diyarbakır çöreği, kahvaltı sofralarının vazgeçilmez tatlarından biri. Mahlep aromasıyla lezzetlendirilen bu çörek, her lokmasıyla ayrı bir mutluluk veriyor. 

Cartlak kebabı, kuzu ciğeri, böbreği ve dalağıyla hazırlanan bir kebap çeşidi. Kömür ateşinde pişirilen bu lezzet, kebap tutkunlarının vazgeçilmezi. 

Kaburga dolması, özel günlerin ve davet sofralarının baş tacı. Pirinç ve etin buluşmasıyla hazırlanan bu lezzet, her lokmasıyla sizi büyüleyecek. 

Ciğer kebabı, Güneydoğu Anadolu'nun en ünlü kebaplarından biri. Kuzu karaciğerinin özel baharatlarla pişirilmesiyle hazırlanan bu lezzet, şehrin en popüler tatlarından biri. 

Nardanaşı, meyve ve etin eşsiz birlikteliğiyle hazırlanan bir yemek. Büyük köftelerin maydanoz, nohut ve narla bir araya gelmesiyle ortaya çıkan bu lezzet, sizi şaşırtacak. 

Gevre, Diyarbakır'ın en sevilen böreklerinden biri. Özel malzemelerle hazırlanan bu börek, her ısırıkta size memleket özlemi yaşatacak. 

Pıçık, yoğurt ve bulgurun buluşmasıyla ortaya çıkan bir lezzet şöleni. Ev yapımı yoğurt ve özel baharatlarla hazırlanan bu yemek, sağlıklı ve doyurucu bir seçenek sunuyor. 

Tırşik, sebzelerin bir araya gelerek oluşturduğu muhteşem bir lezzet. Domates, patlıcan, kuru soğan, kabak ve havuç gibi sebzelerin buluştuğu bu yemek, sağlıklı ve lezzetli bir seçenek sunuyor. 

Serbizer, sonbahar ve kış aylarının vazgeçilmez çorbası. Et suyu ve baklagillerin muhteşem birlikteliğiyle hazırlanan bu çorba, sizi soğuk kış günlerinde ısıtacak. 

Hedik, kolay yapımı ve lezzetli tadıyla dikkat çeken bir yemek. Nohut, buğday, kuru soğan, biber, salça, un, yağ ve suyun buluşmasıyla ortaya çıkan bu lezzet, sofralarınıza renk katacak. 

Burma kadayıf, Diyarbakır'ın tatlı tutkunlarını mest eden bir lezzet. Fıstık ve kaymakla servis edilen bu tatlı, her lokmasıyla size şekerleme zamanlarını hatırlatacak. 

Paluze tatlısı, Osmanlı mutfağından günümüze gelen bir lezzet. Ceviz, üzüm ve pekmezle hazırlanan bu tatlı, damaklarınızda unutulmaz bir iz bırakacak. 

Elma düzmesi, Diyarbakır'ın en sevilen tatlılarından biri. Elmaların içine kuşbaşı et yerleştirilerek hazırlanan bu tatlı, her lokmasıyla size memleket özlemi yaşatacak. 

Bu muhteşem yemekler, Diyarbakır'ın sıcak topraklarında yetişen malzemelerle hazırlanıyor ve sizleri eşsiz bir lezzet yolculuğuna çıkarıyor. Siz de bu lezzetleri tatmak için Diyarbakır'ın yolunu tutun ve bu enfes yemeklerin keyfini çıkarın!"

Diyarbakır'da Ne Yenir?

Diyarbakır mutfağı çok zengin ve çeşitli lezzetlerle doludur. İşte Diyarbakır mutfağının bazı önemli öğeleri ve lezzetleri: 

Ciğer Kebabı: Sabah kahvaltılarının, öğle ve akşam yemeklerinin vazgeçilmez bir öğesi olan kuzu ciğerinden yapılan lezzetli bir kebap çeşididir. 

Meftune: Sumakla tatlandırılan, patlıcanlı veya kabaklı olarak hazırlanan ve en makbulü etle yapılan Diyarbakır'ın bilinen lezzetlerinden biridir. 

Pıçık (Hıllorik): Bol yoğurtla servis edilen küçük bulgur toplarından oluşan geleneksel bir yemektir. 

Nardanaş: Yağsız kıyma, köftelik bulgur, nar ekşisi ve baharatlarla hazırlanan bir yemektir. 

Duvaklı Pilav: Kıyma ve bademle süslenen, lezzetiyle ön plana çıkan bir pilav çeşididir. 

Mahlepli Diyarbakır Çöreği: Bol mahlepli ve bol lezzetli bir çörek türüdür, genellikle susamla süslenir. 

Kaburga Dolması: Koyun kaburgası iç pilavla doldurularak hazırlanan bir lezzettir. 

Serbizer: Kara mercimekle hazırlanan bir çorba çeşididir. 

Elma Düzmesi: Ekşi ve tuzlu bir lezzete sahip olan elma dolması tencerede pişirilir. 

Sumak Suyu: Yoğunlaştırılmış sumak ekşisidir, Diyarbakır mutfağının en lezzetli içeceklerinden biridir. 

Paluze Tatlısı: Cevizli ve üzümlü pekmez tatlısı olarak bilinen Osmanlı mutfağına ait bir tatlıdır. 

Tırşik: İçine nohut da konulan bir türlü yemeği çeşididir. 

Kibe Mumbar: Kuzu sakatatından yapılan, içine nane ve baharat konulan bir lezzettir. 

Habenisk: Mercimek köftesi benzeri bir lezzettir, ancak kendine özgü bir tadı vardır. 

Diyarbakır Karpuzu: Yaz aylarında herkesi mutlu eden, Diyarbakır'dan tüm Türkiye'ye ulaşan nefis bir meyvedir. 

Diyarbakır mutfağı, kültürel ve tarihi zenginliğini yansıtan bu benzersiz lezzetlerle ünlüdür.

Diyarbakır'da Ne Yapılır?

Diyarbakır, tarihi ve kültürel mirasıyla ön plana çıkan bir şehirdir. Ziyaretçilere pek çok aktivite ve görülecek yer sunar. İşte Diyarbakır'da yapabileceğiniz bazı şeyler: 

Diyarbakır Surları: UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan Diyarbakır Surları, şehrin sembolüdür. Sur içi ve sur dışı olmak üzere iki kısımdan oluşur. Sur içi, tarihi yapıları, camileri, kiliseleri ve çarşılarıyla dikkat çeker. 

Ulu Cami ve Hz. Süleyman Cami: Diyarbakır'ın en eski camilerinden biri olan Ulu Cami, tarihi ve mimari açıdan önemlidir. Ayrıca, şehrin en büyük camilerinden biri olan Hz. Süleyman Cami'ni de ziyaret edebilirsiniz. 

Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri: Diyarbakır Kalesi, şehri çevreleyen tarihi bir kale kompleksidir. Kaleyi gezip sur duvarlarında yürüyebilir, Hevsel Bahçeleri'ni ve Tigris Nehri'ni izleyebilirsiniz. 

Diyarbakır Müzesi: Şehir merkezinde bulunan müze, bölgeden çıkarılan arkeolojik eserleri sergiler. Hitit, Urartu, Roma, Bizans ve İslami dönemlere ait eserler müzede yer alır. 

Hasan Paşa Hanı ve El Sanatları Çarşısı: Diyarbakır'ın tarihi hanlarından biri olan Hasan Paşa Hanı, restore edilerek el sanatları çarşısına dönüştürülmüştür. Hanı gezip yöresel el işi ürünleri satın alabilirsiniz. 

Ziya Gökalp Müzesi: Diyarbakır'ın ünlü düşünürlerinden Ziya Gökalp'in yaşadığı ev, müzeye dönüştürülmüştür. Burada Gökalp'in eserlerini ve kişisel eşyalarını görebilirsiniz. 

Dicle Nehri Kenarında Yürüyüş: Dicle Nehri'nin kenarında keyifli bir yürüyüş yapabilir, nehrin manzarasını izleyebilirsiniz. Özellikle akşam saatlerinde nehrin güneşle batışını seyretmek çok etkileyicidir. 

Diyarbakır Mutfağından Lezzetler: Diyarbakır mutfağı, yöresel tatlarıyla ünlüdür. Kebap çeşitleri, tirit, içli köfte, çiğ köfte ve kadayıf gibi lezzetleri deneyebilirsiniz. Şehirde bulunan restoranlarda yöresel yemekleri tadabilirsiniz. 

Kayapınar Parkı: Şehir merkezinde bulunan Kayapınar Parkı, yeşil alanları ve çocuk oyun alanlarıyla dinlenmek için ideal bir yerdir. Piknik yapabilir, çocuklarınızla vakit geçirebilirsiniz. 

Gece Hayatı: Diyarbakır'da birçok kafe, restoran ve çay bahçesi bulunur. Özellikle sur içindeki tarihi çarşı ve hanlarda geceleyebilir, canlı müzik dinleyebilirsiniz. 

Diyarbakır, tarihi ve kültürel zenginlikleriyle dolu bir şehirdir. Ziyaretiniz sırasında bu aktiviteleri deneyerek Diyarbakır'ın zengin mirasını keşfedebilirsiniz.