Ardahan'ın Tarihçesi

Ardahan, tarih boyunca birçok farklı medeniyetin ve kültürün etkisi altında kalmış önemli bir şehirdir. Kentin kuruluşuyla ilgili çeşitli efsaneler ve tarihi bilgiler bulunmaktadır. Gürcü tarihçi Leonti Mroveli'nin aktardığı rivayete göre, Ardahan'ın kuruluşu Mtshetos'un oğlu Cavahos Tsunda ve Ardahan kentlerinin kurucuları tarafından gerçekleştirilmiştir. Ancak bu kuruluş sırasında Ardahan'ın adının "Kacta Kalaki" (Şeytan Şehri) olduğu belirtilir. Daha sonra şehrin adı "Huri" olarak değiştirilmiştir.

Osmanlı döneminde, Ardahan bölgesi Büyük Ardahan olarak bilinmekteydi ve yönetim merkezi Parakan / Rabat-i Kala-i Parakan olarak adlandırılmaktaydı. Parakan, Ardahan'ın en önemli kale-kenti olarak kaydedilmişti. Osmanlılar, 16. yüzyılda Ardahan bölgesini ele geçirdikten sonra bütün bölgeye hâkim olmuşlardır. Ancak Ardahan kasabasının ve bölgenin tarihi, antik çağdan ortaçağa kadar uzanan bir geçmişe sahip olmasına rağmen, bölgeye hâkim olan bütün devletlerin Ardahan kentini ele geçirdiği bilgisi yanlıştır.

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda Ardahan, Rusya İmparatorluğu'nun eline geçmiştir. Ardahan, Rus yönetimi altında Ardahan sancağının ve ilçesinin merkezi olmuştur. Ancak sonraki yıllarda nüfus azalmış ve Ardahan kasabasında göç yaşanmıştır. Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru, Rus ordusunun bölgeden çekilmesiyle Ardahan, bağımsız olan Gürcistan'ın sınırları içinde kalmıştır. Ancak 1921'de, Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti ile Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti arasında imzalanan Moskova Antlaşması ile Ardahan ve Artvin Türkiye'ye bırakılmıştır.

Ardahan, Türkiye'nin bir ilçesi olarak 1921'de Türkiye'ye katılmıştır. Ardahan kasabası, Kars vilayetine bağlı bir kaza merkezi olarak kabul edilmiştir. Ardahan ilçesi, 1992 yılında Kars ilinden ayrılarak bir il haline gelmiştir. Günümüzde Ardahan, tarih ve kültür mirasıyla ön plana çıkan bir il olarak varlığını sürdürmektedir. Ardahan Üniversitesi, kentin önemli eğitim ve bilim merkezlerinden biridir.

Ardahan'ın Yüzölçümü / Nüfusu / İklimi 

Ardahan, Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan bir ildir. Tarihi ve kültürel zenginlikleriyle ön plana çıkan Ardahan, aynı zamanda doğal güzelliklere sahip bir bölgedir. Yüksek rakımlı dağları, yaylaları ve gölleriyle dikkat çeker. 

Yüzölçümü 

Ardahan'ın toplam yüzölçümü 4.934 km²'dir. Dağlık ve engebeli bir araziye sahip olan Ardahan, geniş yaylaları ve doğal yaşam alanlarıyla bilinir. 

Nüfus 

2023 yılı itibarıyla Ardahan'ın nüfusu 92.819'dur. Doğal şartların zorluğuna rağmen, bölgede yaşayan insanlar tarım, hayvancılık ve diğer geçim kaynaklarıyla hayatlarını sürdürmektedirler. 

İklim 

Ardahan, tipik bir karasal iklimin etkisi altındadır. Kışları oldukça soğuk ve kar yağışlı geçerken, yazları ise genellikle serin ve kurak geçer. İlkbahar ve sonbahar mevsimlerinde ise hava değişkenlik gösterebilir. Yüksek rakımlı bir bölge olması nedeniyle, Ardahan'da karasal iklimin etkisi daha belirgindir. Bu durum, kış aylarında kar kalınlığının artmasına ve karla kaplı manzaraların oluşmasına neden olur.

Ardahan'da Mutlaka Görülmesi Gereken Yerler

Ardahan, Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan, doğal güzellikleri ve zengin tarihi mirasıyla dikkat çeken bir şehirdir. Kafkas Dağları'nın eteklerinde bulunan Ardahan, Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgeleri arasında bir köprü konumundadır. Şehrin en önemli doğal simgelerinden biri olan Çıldır Gölü, kuş türleri ve sulak alan ekosistemiyle zengin bir biyolojik çeşitliliğe ev sahipliği yapar. Ardahan aynı zamanda tarihi kaleleri, Urartu döneminden kalma yerleşimleri ve Osmanlı dönemine ait yapılarıyla da bilinir. Şehrin kendine özgü kültürü ve misafirperver insanları da ziyaretçiler için unutulmaz bir deneyim sunar. 

Doğal Güzellikler: 

Atatürk Silueti: Damal ilçesinin Karadağ yamaçlarına yansıyan Atatürk Silueti, 15 Haziran - 15 Temmuz tarihleri arasında 17:10 ile 18:20 saatleri arasında görülebilir. Bu etkileyici manzara, ziyaretçilere unutulmaz bir deneyim sunar. 

Bülbülan Yaylası: Ardahan'ın doğal güzellikleri arasında önemli bir yere sahip olan Bülbülan Yaylası, Ardahan, Artvin, Göle ve Şavşat arasında bulunan doğal güzellikleriyle ünlüdür. Yayla, muhteşem manzaralarıyla göz kamaştırır. 

Yalnızçam Yaylası: Ardahan'a yaklaşık 15 km mesafede bulunan Yalnızçam Yaylası, doğal güzelliklerin yanı sıra kış sporları için ideal bir alandır. Ziyaretçiler burada doğanın tadını çıkarabilir ve eşsiz manzaraların keyfini sürebilirler. 

Çıldır Gölü - Akçakale Adası: Ardahan'ın 45 km doğusundaki Çıldır Gölü, 1960 mt. yükseklikte yer alır ve zengin bir sulak alan ekosistemine ev sahipliği yapar. Gölün çevresi, florası ve balık çeşitliliğiyle dikkat çeker. Ayrıca göl üzerinde bulunan Akçakale Adası, kuş türlerinin üreme noktası olarak bilinir. 

Göle Okçuoğlu Yaylası: Köroğlu Dağları'nın eteklerinde bulunan bu yayla, çeşitli bitki ve yaban hayatıyla doğal bir güzelliğe sahiptir. 

Aktaş Gölü: Ardahan ile Gürcistan sınırı arasında bulunan bu göl, hareketli adacıklarıyla ünlüdür. Doğal güzelliği ve çevresindeki manzara ziyaretçilere eşsiz bir deneyim sunar. 

Kura Nehri: Ardahan'dan geçerek Azerbaycan'a ulaşan Kura Nehri, burada Aras Nehri ile birleşerek Hazar Denizi'ne dökülür. Nehir, il sınırları içinde eşsiz manzaralar sunar ve doğal bir güzellik oluşturur. 

Tarihi ve Kültürel Yerler: 

Ardahan Kalesi: Şehir merkezinde ve Kura Nehri'nin sol kıyısında bulunan Ardahan Kalesi, Selçuklular döneminde yapılmıştır ve Osmanlılar tarafından da kullanılmıştır. Kale, şehrin tarihini ve mimarisini yansıtır. 

Kalecik Kalesi: Göle ilçesindeki Kalecik köyünün yakınında bulunan kalenin M.Ö. 8. yüzyılda Urartular tarafından yapıldığı tahmin edilmektedir. 

Altaş Kalesi: Altaş köyünün doğusunda bulunan kalenin Türk dönemi öncesine ait kalıntılar üzerine inşa edildiği tahmin edilmektedir. 

Şeytan Kalesi: Çıldır ilçe merkezinin doğusunda bulunan bu kale, Urartular dönemine ait olduğuna inanılan önemli bir turistik noktadır. 

Kazan Kalesi: Ardahan'ın kuzeydoğusunda bulunan bu kale, Türkler tarafından M.S. 8. - 9. yüzyıllarda yapılmıştır ve önemli bir tarihi miras olarak kabul edilir. 

Ramazan Tabyası: Ardahan il merkezine 5 km kuzeyinde bulunan bu tabya, 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşında önemli bir rol oynamıştır. 

Ardahan, doğal güzellikleri ve zengin tarihi mirasıyla ziyaretçilerine unutulmaz bir deneyim sunar. Yukarıda belirtilen yerler, şehri ziyaret edenlerin keşfetmesi gereken önemli noktalardan sadece birkaçıdır.

Ardahan'ın Meşhur Yemekleri 

Ardahan, Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan bir şehirdir ve kış aylarında soğuk iklimiyle ünlüdür. Bu nedenle Ardahan mutfağı, besleyici ve doyurucu yemekleriyle öne çıkar. İşte Ardahan'ın meşhur yemeklerinden bazıları: 

Çıldır Çorbası: Ardahan'ın geleneksel çorba çeşitlerinden biri olan Çıldır Çorbası, bulgur, nohut, mercimek ve sebzelerle hazırlanır. Genellikle kış aylarında sıcak olarak tüketilir ve soğuk günlerde vücudu ısıtmak için ideal bir seçenektir. 

Kete: Ardahan'ın yöresel ekmeği olan kete, hamurun içine kıyma, peynir veya patates konularak fırında pişirilir. Genellikle kahvaltıda veya ana yemek olarak tüketilir. 

Mumbar Dolması: Kuzu bağırsaklarından yapılan ve pirinç, soğan, baharatlar ve yağ ile doldurulan Mumbar Dolması, Ardahan'ın geleneksel yemeklerinden biridir. Genellikle özel günlerde veya misafirler için hazırlanır. 

Mıkla: Ardahan'ın meşhur bir et yemeği olan mıkla, kuzu eti ve bulgurun bir araya getirilerek hazırlanan bir yemektir. Baharatlarla lezzetlendirilir ve genellikle et yemeği sevenler tarafından tercih edilir. 

Kavurma: Ardahan mutfağının vazgeçilmez lezzetlerinden biri olan kavurma, genellikle kuzu etinden yapılır ve yağ ile birlikte kavrulur. Kış aylarında enerji verici bir yemek olarak tüketilir. 

Çeçil Peyniri: Ardahan'ın yöresel peynir çeşitlerinden biri olan çeçil peyniri, inek veya koyun sütünden yapılan bir peynirdir. Tuzlu ve yoğun bir tadı vardır ve genellikle kahvaltıda veya salatalarda kullanılır. 

Katıklı Ekmek: Ardahan'ın yöresel ekmek çeşitlerinden biri olan katıklı ekmek, un, su, maya ve tuz ile hazırlanır. Üzerine kavurma, peynir veya yumurta konularak servis edilir. 

Açık Aşı: Ardahan'ın geleneksel bir yemeği olan açık aşı, bulgur, nohut ve sebzelerin bir araya getirilerek hazırlanan bir çorba çeşididir. Genellikle kış aylarında sıcak olarak tüketilir. 

Ardahan mutfağı, genellikle kış aylarında vücudu ısıtmak ve besleyici yemekler sunmak amacıyla zenginleşmiştir. Bu nedenle Ardahan'ın yöresel yemekleri, doyurucu ve lezzetli tatlarla doludur.

Ardahan'da Ne Yenir?

Ardahan yöresel yemeklerinin zenginliği ve lezzeti gerçekten takdire şayan. İşte Ardahan mutfağından en iyi 16 yiyecek: 

Çorbalar: 

Helle Aşı: Yeşil mercimek, un ve kıyma ile hazırlanan, kavrulma yöntemiyle pişirilen nefis bir çorba. 

Evelik Çorbası: Evelik yaprağı ile yapılan ve genellikle patates ve salçalı sos ile servis edilen bir çorba. 

Ayran Aşı: Nohut, buğday ve dereotu ile hazırlanan, soğuk ayran eklenerek servis edilen ferahlatıcı bir yaz çorbası. 

Ana Yemekler: 

Haşıl: Buğday veya bulgurun ortasına sarımsaklı yoğurt ve tereyağı dökülerek yapılan geleneksel bir yemek. 

Kelecoş: Yufka üzerine kavrulmuş kuşbaşı et ve tereyağı eklenerek hazırlanan doyurucu bir yemek. 

Yarpuzlu Köfte: Yarpuz otu ve bulgurun birleştiği lezzetli bir yemek, genellikle nohut ve kıyma ile birlikte pişirilir. 

Ardahan Köftesi: Közlenmiş patlıcanın üzerine kıyma ve köfte harcı ile yapılan ilginç bir köfte çeşidi. 

Bişi: Elde açılan hamurun kızartılmasıyla yapılan ve genellikle kahvaltılarda tercih edilen bir hamur işi. 

Hıngel: Haşlanmış patatesin hamurla birleşerek yapıldığı büyük bir mantı türü. 

Etli Mantı: Elde açılan hamurun içine et konularak yapılan ve yoğurtla servis edilen geleneksel bir yemek. 

Göle Kaşarı: Ardahan'ın meşhur kaşar peyniri, inek sütünden yapılan ve yöresel lezzetlere ayrı bir tat katan bir peynir çeşidi. 

Tatlılar: 

Katmer: Baklavalık yufka içine kaymak ve fıstık eklenerek yapılan, şerbet dökülerek servis edilen bir tatlı. 

Hasuta: Un ve pekmezin tereyağında kavrulmasıyla hazırlanan, lohusalara verilen geleneksel bir tatlı. 

Mafiş Tatlısı: Elde açılan hamurların kızartılması ve şerbete batırılmasıyla yapılan, fiyonk şeklinde servis edilen bir tatlı. 

Ardahan mutfağı, yöresel lezzetleriyle damakları şenlendiren bir birikime sahip. Bu yiyecekleri tatmak, Ardahan'ın kültürel ve gastronomik zenginliğini keşfetmek için harika bir fırsat sunar.

Ardahan'da Ne Yapılır?

Ardahan, doğal güzellikleri ve tarihi zenginlikleriyle ünlü bir şehirdir. Burada yapabileceğiniz bazı aktiviteler şunlardır: 

Çıldır Gölü'nde Kayak ve Paten: Ardahan'ın en ünlü doğal cazibe merkezlerinden biri olan Çıldır Gölü, kışın donarak buz tutar. Bu durumda gölde kayak yapabilir veya paten kayabilirsiniz. 

Narman Peribacaları'nı Keşfetmek: Narman ilçesinde bulunan Peribacaları, benzersiz doğal oluşumlarıyla dikkat çeker. Bu doğal güzelliği görmek ve fotoğraflamak için Narman'a gitmeyi düşünebilirsiniz. 

Ardahan Kalesi'ni Ziyaret Etmek: Şehir merkezinde bulunan Ardahan Kalesi, tarihi zenginliğiyle ilgi çeker. Burayı ziyaret ederek şehrin geçmişine tanıklık edebilirsiniz. 

Ardahan Müzesi'ni Gezmek: Ardahan Müzesi, şehrin kültürel mirasını sergileyen önemli bir yerdir. Burayı ziyaret ederek Ardahan'ın tarihini daha yakından tanıyabilirsiniz. 

Kafkasör Yaylası'nda Doğa Yürüyüşü: Ardahan'ın doğal güzelliklerinden biri olan Kafkasör Yaylası'nda doğa yürüyüşü yapabilir ve temiz havanın tadını çıkarabilirsiniz. 

Ardahan Şelalesi'ni Görmek: Şehre yakın bir mesafede bulunan Ardahan Şelalesi, etkileyici bir doğal güzelliğe sahiptir. Burayı ziyaret ederek şelalenin manzarasını seyredebilirsiniz. 

Yerel Lezzetler Tadına Bakmak: Ardahan'da yöresel lezzetleri denemek için şehir merkezinde bulunan restoranlara gidebilirsiniz. Özellikle et yemekleri ve yöresel tatlılar bu yörede çok popülerdir. 

Kars'a Gezi Düzenlemek: Ardahan, Kars'a yakın bir konumda bulunur. Bu nedenle Ardahan'dayken Kars'a da günübirlik bir gezi düzenleyerek bölgenin diğer turistik yerlerini de keşfedebilirsiniz.